ايكي اوشاق يئتمز!
ايكي اوشاق يئتمز!
دوكتور جئري
آنلاشمازليق
هردن بئله گؤرونور؛ ميللت ايله دؤولت بير بيري‌نين سؤزونو آنلاماقدا چتينليك چكير! دونن قونشوموز كبلايي خوجا وئردي‌نين نوه‌سي‌نين آد قويماسي ايدي. كوچه‌ده قارشي قارشي‌يا گلديك. سوروشدوم:
- كبلايي! اوشاغين آديني نه قويدونوز؟
دؤشونو قاباغا وئردي:
- امير محمد علي
- امير محمد علي؟!!
- هه!.. گله‌جكده جمعيتيميز آزالماسين دئيه بيزده دؤولتين نيداسينا لبئيك دئيه‌رك اون ايلدن سونرا نوه صاحيبي اولوب آديني امير محمد علي قويدوق!
باشيمي توولاييب دئديم:
- كبلايي! دؤولت دئييب؛ دؤرد-بئش اوشاق دونيايا گتيرين نه اوچ-دؤرد اوشاغين آديني بيري‌نين اوزه‌رينه قويون!...
جمعيتيميزين آرتماسي‌نين يولو
جمعيتين گئت‌گئده آزالماسي اؤلكه باشچيلاريميزي دريندن قورخويا، قايغي‌يا سالاراق چئشيدلي يوللارلا ميللتي دوغوم-دوغوشا شيرنيكديرمگه چاليشيرلار.بو دوغرولتودا، بيزده، بير اؤنري ايله بو سورونون اورتادان قالخاماسينا يارديمچي اولماق ايسته‌ييريك:
اؤنري:
قبيرداشي كيمي، كفن كيمي، مؤهور-تسبئح كيمي، چاديرا كيمي، قيبله‌نوما كيمي، تومان‌باغي كيمي، ديش‌قوردالايان كيمي، ساققال‌داراغي كيمي، ركعت‌سايان تزگاهي كيمي، دوندورما چؤپو كيمي ...دؤولت، آغازاده‌لرين بيرينه تاپشيرسين جمعيتميزين آزالماسينين قاباغيني آلماق اوچون چيندن، چين‌اوشاغي واريد ائله‌سين...
آج اينسان
چوخلو يوردداشلاريميز دوشونورلر؛ جمعيتيميزين آزلماسي‌نين ندني يوخسوللوق‌دور، فقر‌دير. بو دوشونجه‌نين يانليش اولدوغونو، برزيل‌لي بيلگين دوكتور خوزه دو كاسترو، "آج اينسان" كيتابيندا بيليمسل آچيدان قانيتلاميشدي.خوزه دو كاسترو بير دئنه‌مه‌ده آغيرليق، اوزونلوق، ساغلامليق باخيميندان عيني اولان ايكي بؤلوك سيچاني؛ بيرينجي بؤلوگو آج، ايكينجيني بؤلوگو توخ ساخلاياراق يوخلاميشدي. بير سوره سونرا، او، اينانيلمازجاسينا، آج سيچانلارين چوخالماسينا، توخ سيچانلارين آزالماسينا، هردن ده سونسوز، دوغماز دوروما دوشدوگونه تانيق اولموشدو. او كيتابيندا بو سونوجا وارميشدي: آج اينسان چوخ بالالار!..
بو آراشديرمادان آنلاشيلير، اؤلكه‌ميزين جمعيتي‌نين آزالماسينين قاباغيني آلماق اوچون ميللت يوخسوللوغا، فقره سوروكلنمه‌لي‌دير. البتته دانماق اولماز، بو يؤنده سوروملولار بؤيوك آدديملار آتيب، آتماقداديرلار...
هامي دوغماغا ايره‌لي!
جمعيتيميزين آزلماسي‌نين قاباغيني آلماقدا آغالار، خانيملار چيگين-چيگينه چاليشماقداديرلار. دونن خسته‌خانايا بير آغاني گتيرميشديلر، يانچيلاري تلم-تله‌سيك سوروشوردولار:
- آغالارين دوغوم اوتاغي هانسي‌دير؟!
هامي شاشيردي:
- آغادا دوغارمي؟!...
يانچيلاري برانكاردي توولا ايته‌له‌يه‌رك:
- آغاميز باهاليق آلتيندا دوغماقدادير!..-دئديلر.
نييه جمعيتيميزي چوخالتماق ايسته‌ييريك؟
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا، يئر آلتي، يئر اوستو سولارين قورويوب اؤلكه سوسوز بير چؤللوگه دؤنوشه‌جكدير.
دئييرم: دوز دئييرلر !
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا، نئفت-گاز ياتاقلاريميز قورتولاجاقدير.
دئييرم: دوز دئييرلر !
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا، چئوره كورلانيب، مئشه- اورمانلاردان، يابانچي حئيوانلاردان بير ايز- توز قالماياجاقدير.
دئييرم: دوز دئييرلر!
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا، يئرلي ديل، كولتورلر آرادان گئديب تاريخدن سيلينه‌جكدير.
دئييرم: دوز دئييرلر!
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا، ايش يئرلري بوس-بوتون قاپاناجاقدير.
دئييرم: دوز دئييرلر!
دئيير: دئييرلر؛ اللي ايل سونرا،.................
يورولور؛ دئيير: بئله ايسه نييه گره‌ك اينديدن اللي ايل سونرايا جمعيتيميزي چوخالتماق فيكرينده اولاق؟
دئييرم: چوخ آدام بيزه لعنت اوخوسون!
Iki uşaq yetməz!
Dr.Jery
Anlaşmazlıq
Hərdən belə görünür; millət ilə dövlət bir birinin sözünü anlamaqda çətinlik çəkir! Dünən qonşumuz kəblayı Xucaverdinin nəvəsinin ad qoyması idi. Küçədə qarşı qarşıya gəldik. soruşdum:
- Kəblayı! uşağın adını nə qoydunuz?
döşünü qabağa verdi:
- Əmir Məhəmməd Əli
- Əmir Məhəmməd Əli?!!
- Hə!.. gələcəkdə cəmiyyətimiz azalmasın deyə bizdə dövlətin nidasına ləbbeyk deyərək on ildən sonra nəvə sahibi olub adını Əmir Məhəmməd Əli qoyduq!
Başımı tovlayıb dedim:
- Kəblayı! dövlət deyib; dörd-beş uşaq dünyaya gətirin nə üç-dörd uşağın adını birinin üzərinə qoyun!...
Cəmiyyətimizin artmasının yolu
Cəmiyyətin get gedə azalması ölkə başçılarımızı dərindən qorxuya, qayğıya salaraq çeşidli yollarla milləti doğum-doğuşa şirnikdirməyə çalışırlar. Bu doğrultuda, bizdə, bir önəri ilə bu sorunun ortadan qalxamasına yardımçı olmaq istəyirik:
Önəri:
Qəbirdaşı kimi, kəfən kimi, möhür-təsbeh kimi, çadıra kimi, qiblənüma kimi, tuman bağı kimi, dişqurdalayan kimi, saqqal darağı kimi, rəkət sayan təzgahi kimi, dondurma çöpü kimi ... dövlət, Ağazadələrin birinə tapşırsın cəmiyyətmizin azalmasının qabağını almaq üçün Çindən, Çin uşağı varid eləsin...
Ac insan
Çoxlu yurddaşlarımız düşünürlər; cəmiyyətimizin azlmasının nədəni yoxsulluqdur, fəqrdir. Bu düşüncənin yanlış olduğunu, Brezilli bilgin Dr.Xoze de kastru, "Ac insan" kitabinda bilimsəl açıdan qanıtlamışdı. Dr.Xoze de kastru bir denəmədə ağırlıq,uzunluq, sağlamlıq baxımından eyni olan iki bölük siçanı; birinci bölüyü ac, ikinci bölüyü tox saxlayaraq yoxlamışdı. bir sürə sonra, o, inanılmazcasına, ac siçanların çoxalmasına, tox siçanların azalmasına, hərdən də sonsuz, doğmaz duruma düşdüyünə tanıq olmuşdu. o kitabında bu sonuca varmışdı: Ac insan çox balalar!..
Bu araşdırmadan anlaşılır, ölkəmizin cəmiyyətinin azalmasının qabağını almaq üçün millət yoxsulluğa, fəqərə sürüklnəməlidir. əlbəttə danmaq olmaz, bu yöndə sorumlular böyük addımlar atıb, atmaqdadırlar...
Hamı doğmağa irəli!
Cəmiyyətimizin azalmasının qabağını almaqda ağalar, xanımlar çiyin-çiyinə çalışmaqdadırlar. Dünən xəstəxanaya bir ağanı gətirmişdilər, yançıları tələm-tələsik soruşurdular:
- Ağaların doğum otağı hansıdır?!
Hamı şaşırdı:
- ağada doğarmı?!...
Yançıları brankardı tovla itələyərək:
- Ağamız bahalıq altında doğmaqdadır!..-dedilər.
Niyə cəmiyyətimizi çoxaltmaq istəyirik?
Deyir: deyirlər;əlli il sonra, yer altı, yer üstü sular quruyub ölkə susuz bir çöllüyə dönüşəcəkdir.
Deyirəm: düz deyirlər !
Deyir: deyirlər;əlli il sonra, neft-gaz yataqlarımız qurtulacaqdır.
Deyirəm: düz deyirlər !
Deyir: deyirlər;əlli il sonra, çevrə korlanıb, meşə- ormanlardan, yabançı heyvanlardan bir iz- toz qalmayacaqdır.
Deyirəm: düz deyirlər!
Deyir: deyirlər;əlli il sonra, yerli dil, kültürlər aradan gedib tarixdən silinəcəkdir.
Deyirəm: düz deyirlər!
Deyir: deyirlər;əlli il sonra, iş yerləri büs-bütün qapanacaqdır.
Deyirəm: düz deyirlər!
Deyir: deyirlər;əlli il sonra.................
Yorulur; deyir: belə iysə niyə gərək indidən əlli il sonraya cəmiyyətimizi çoxaltmaq fikrində olaq?
Deyirəm: çox adam bizə lənət oxusun!
ايراندا دئموكراسي يوخدور
ايراندا دئموكراسي يوخدور
دوكتور جئري
قار- بورانين اليندن تئيمور آغانين قهوه‌خاناسينا قيسيلميشديق. ايستي چاي جانيميزي قيزديريركن، سيجاق دارتيشمادا بئينيميزي ايسيتمكده ايدي. دارتيشما قونوسو؛ دئموكراسي ايدي.
اوستاد دفتري سؤزون جيلوونو الينه آلميشدي:
- دئموكراسي، يوردداشلارين رول آلديغي حؤكومت بيچيمي‌دير. يوردداشلار دوغرودان يا تمثيلچيلري آراجيليغي ايله حؤكومتده يئر آلا بيلرلر. دئموكراسي، توپلومداكي؛ سياسي، ايقتيصادي، ديني، كولتورل، ائتنيك، ياسال ائشيدليك قونولاريندا اؤنه چيخان بير آنلاييش‌دير. ياسال ائشيدليك، اؤزگورلوك و حوقوقون اوستونلوگو دئموكراسي‌نين ان اؤنملي عونصورلري‌دير. دئموكراسي، يونانجا دئموكراتييا سؤزجوگوندن گلير، خالق ايداره‌سي آنلاميندا‌دير....
اوستاد پرريخته (فرهيخته‌يي سابيق) اوستاد دفترينين سؤزونو كسدي:
- اوستاد ريجا ائديرم، بوندان بئله دانيشيقلارينيزدا دئموكراسي يئرينه "فرهنگستان زبان فارسي"-نين اؤنرديگي "مردم سالاري" سؤزونو ايشله‌ده‌سينيز.
پروفسور نصرالدين چاشقينليقلا اليني الي‌نين اوستونه تاپداياراق اوزونو اوستاد پرريخته‌يه توتدو:
- ايلك كزدير گؤرورم؛ " فرهنگستان زبان فارسي" قارشيليق اولاراق يابانچي بير سؤزه، اويغون بير سؤزجوك تؤره‌ديب؛ "مردم سواري"..."مردم سواري"... نه گؤزل!.. نه آنلاملي!..
اوستاد پرريخته حيرصدن دوداغيني بوزدو. اوستاد دفتري سؤزلري‌نين آرديني توتماق ايسته‌ديكده، باياقدان ميزين باشيندا اگله‌شيب آلتدان- آلتدان بيزي سوزه‌رك سؤزلريميزه قولاق آسان بير ساققالي كيشي دارتيشمايا قاتيلدي:
- ايراندا دئموكراشي يوخدور...
بير بيريميزين اؤزونه باخديق. ساققالي كيشي هئچده "برادر"-لره اوخشاميردي. او بورونو چكه-چكه آرتيردي:
- ايراندا دئموكراشي اولشايدي؛ اوتوژ ميليون مؤهتادين ، مجليشده بيرجه دنه نوماينده‌شي اولاردي، حق- حوقوقلاريندان ديفاع ائله‌شين...
Qar- boranın əlindən Teymur ağanın qəhvəxanasına qısılmışdıq. İsti çay canımızı qızdırırkən, sıcaq dartışma da beynimizi isitməkdə idi. Dartışma qonusu; demokrasi idi.
Ustad Dəftəri sözün cilovunu əlinə almışdı:
- Demokrasi, yurddaşların rol aldığı hökümət biçimidir. Yurddaşlar doğrudan ya təmsilçiləri aracılığı ilə hökümətdə yer ala bilərlər. Demokrasi, toplumdaki; siyasi, iqtisadi, dini, kültürəl, etnik, yasal eşidlik qonularında önə çıxan bir anlayışdır. yasal eşidlik, özgürlük və hüququn üstünlüyü demokrasinin ən önəmli ünsürlərindəndir. demokrasi, Yunanca demokratiya sözcüyündən gəlir, xalq idarəsi anlamındadır....
Ustad Pərrixtə (Fərhixə-yi sabiq) Ustad Dəftərinin sözünü kəsdi:
- Ustad rica edirəm, bundan belə danışıqlarınızda demokrasi yerinə "Fərhəngestan Zəbane Farsi"-nin önərdiyi "Mərdomsalari" sözünü işlədəsiniz.
Professor Nəsrəddin çaşqınlıqla əlini əlinin üstünə tapdayaraq üzünü Ustad Pərrixtəyə tutdu:
- Ilk kəzdir görürəm "Fərhəngestan Zəbane Farsi" qarşılıq olaraq yabançı bir sözə, uyğun bir sözcük törədib; "Mərdomsəvari"..." Mərdomsəvari "... nə gözəl!.. nə anlamlı!..
Ustad Pərrixətə hirsdən dodağını buzdu. Ustad Dəftəri sözlərinin ardını tutmaq istədikdə, bayaqdan mizin başında əyləşib altdan- altdan bizi süzərək sözlərimizə qulaq asan bir saqqalı kişi dartışmaya qatıldı:
- Iranda demokraşi yoxdur...
Bir birimizin özünə baxdıq. Saqqalı kişi heçdə "Bəradər"-lərə oxşamırdı. O burnunu çəkə-çəkə artırdı:
- Iranda demokraşi olşaydı; otuj milyon möhtadin, məclişdə bircə dənə nümayəndəşi olardı, həqq- hüquqlarıdan difa' eləşin...
تاريخ : جمعه 16 آبان 1393 | یازار : دوكتور جئري
محرم‌ليك خاطيره‌لري
محرم‌ليك خاطيره‌لري
دوكتور جئري
سيزين دده‌ز يوخدور؟!
محرم‌ليكده، آتام گئجه‌لري مسجيده گئدنده، يالوار-ياخارلا اتگيندن آسلاناراق مني‌ده يانيجا آپارماسيني ايسته‌يرديم. آتام،"مسجيد اوغول- اوشاق يئري دئييل" دئسه‌ده آغلاما- سيزلامالاريم اوره‌گيني يومشالديب مني ده اؤزو ايله آپاراردي. مسجيديميزين قوللوقچوسو، مشدي تاروئردي قاپي آغزيندا دايانار، تكجه بؤيوكلري ايله گلن اوشاقلاري ايچري بوراخاردي. ايچري‌يه اؤتورولمه‌ين اوشاقلار ايسه پئنجره‌لرين بارماقليقلاريندان ياپيشاراق، زنجير وورانلارا، سينه وورانلارا باخارديلار. بير گون اوشاقلار مشدي تاروئردي‌نين گؤزون ايراق گؤرونجه مسجيده دولموشدولار. موللا عاشورا احوالاتيندان دانيشيركن اونلار بير-بيري ايله شوخلوق ائديب گولوشوردولر. سونوندا موللانين دؤزومو توكه‌نيب اوشاقلارين اوستونه چيمخيردي:
- سيزين دده‌ز يوخدور؟!
سونرا گؤزو ايله مسجيدين دؤرد بوجاغيندا مشدي تاروئرديني آختاراراق ائكلدي:
- مشدي! بوندان بئله دده-ننه‌سيزلري قويما گلسين مسجيده!...
موللا نه دئيير؟!
مسجيديميزين قوللوقچوسو، مشدي تاروئردي، آغزي پيس بير كيشي ايدي. بير گون، موللا موسلومون بالالاري احوالاتيني دانيشيركن، قادينلار مسجيدين ياريم‌قاتيندا چيغير-باغير سالاراق سسيني بوغوردولار. بو دورومدان اؤفكه‌له‌نن مشدي تاروئردي آياغا قالخيب قادينلارين اوستونه قيشقيردي:
- كؤپگين قيزلاري دينمه‌يين گؤرك، بو كؤپك اوغلو ـ الي ايله موللاني گؤسته‌ره‌رك- نه دئيير آخي!..
اوشاق ايديم!
آنام دئيير:
- بالا اوشاقليغيندا، آتانلا مسجيده گئتمك اوچون گونده زيرين- زيرين آغلاياردين ايندي نييه مسجيده گئتميرسن؟!
دئييرم:
- آخي آنا، اوندا اوشاق ايديم!
بنزه‌ر يازيلار:
Məhərrəmlik xatirələri
Dr. Jery
Sizin dədəz yoxdur?!
Məhərrəmlikdə, atam gecələri məscidə gedəndə, yalvar-yaxarla ətəyindən aslanaraq mənidə yanıca aparmasını istəyərdim. Atam,"Məscid oğul- uşaq yeri deyil" desədə ağlama-sızlamalarım ürəyini yumşaldıb məni də özü ilə aparardı. Məscidimizin qulluqçusu, Məşədi Tarverdi qapı ağzında dayanar, təkcə böyükləri ilə gələn uşaqları içəri buraxardı. İçəriyə ötürülməyən uşaqlar isə pəncərələrin barmaqlıqlarından yapışaraq, zəncir vuranlara, sinə vuranlara baxardılar. Bir gün uşaqlar Məşədi Tarverdinin gözün iraq görüncə məscidə dolmuşdular. Molla Aşura əhvalatından danışırkən onlar bir-biri ilə şuxluq edib gülüşürdülər. Sonunda mollanın dözümü tükənib uşaqların üstünə çımxırdı:
- Sizin dədəz yoxdur?!
Sonra gözü ilə məscidin dörd bucağında Məşədi Tarverdini axtararaq eklədi:
- Məşədi! bundan belə dədə-nənəsizləri qoyma gəlsin məscidə!...
Molla nə deyir?!
Məscidimizin qulluqçusu, Məşədi Tarverdi, ağzı pis bir kişi idi. Bir gün, molla Müslümün balaları əhvalatını danışırkən, qadınlar məscidin yarımqatında çığır-bağır salaraq səsini boğurdular. Bu durumdan öfkələnən Məşədi Tarverdi ayağa qalxıb qadınların üstünə qışqırdı:
- Köpəyin qızları dinməyin görək, bu köpək oğlu- əli ilə mollanı göstərərək- nə deyir axı!..
Uşaq idim!
Anam deyir:
- Bala uşaqlığında, atanla məscidə getmək üçün gündə zırın- zırın ağlayardın indi niyə məscidə getmirsən?!
Deyirəm:
- Axı ana, onda uşaq idim!
تاريخ : دوشنبه 5 آبان 1393 | یازار : دوكتور جئري
خبرين يوْخدۇر!
خبرين يوْخدۇر!
دوكتور جئري
اسكيلر، دؤولت قۇللۇقچۇلارێ ايشه آلێناندا، ائولرينده يئره بير كۆپه قويلايێب دوْلاناجان رۆشوت آلێب پۇل آشێراردێلار. روايتلرده گليب؛ خالق آشێرقان بير قاضي‌نين اليندن حاكيمه شيكايت ائله‌ييرلر. قاضي گؤره‌ويندن اۇزاقلاشدێرێلێر. اوْ كۆپه‌سێني يوْخلاياركن اؤز- اؤزونه دئيير:
- نه دؤزۆمسۆز خالق‌دير بۇ خالق! منيم كۆپه‌م دوْلمۇشدۇ، آرتێق بۇندان بئله اوْنلارا ايشله‌يه‌جكديم. ايندي مجبوردورلار يئني قاضي‌نين كۆپه‌سيني اوّلدن دوْلدۇرسۇنلار!
*
اسكيلرده، دؤولت قوللوقچولاري كۆپه‌لري دوْلاناجان رۆشوت يئييب پۇل آشێرێرديلارسا؛ بو گۆنكۆ بعضي قۇللۇقچۇلارێن كۆپه‌لري‌نين ديبي يوْخدۇر سانكي؛ يئييب آشێرماقدان دوْيمۇرلار؛ عئيني بيزيم پروْفئسوْر نصرالدين كيمي.
جۇما آخشامي، اۇستاد دفترينين عمه‌سي‌نين اؤلۆمۆنۆن ايل دؤنۆمۆ ايدي. بيزي‌ده ناهارا چاغێرمێشدێ. هامێ دوْيۇب، يئمكدن ال چكسه‌ده پروْفئسوْر نصرالدين باشينێ آشاغێ سالێب الينه كئچه‌ني ايچري اؤتۆرمكده ايدي. موْللا فرضعلي سۆفره‌نين دۇعاسێني اوْخۇيۇب اكيلمك ايسته‌‌ييردي آنجاق پروْفئسوْرون يئديگيني آنلايێنجا يئرينده قێورێلێب آچێلێردێ. پروْفئسوْرۇن دوْيماسێ‌نێن اۇزۇنا چكديگيني گؤرۆنجه ياواشجا بيله‌سيني دۆمسۆكله‌ييب دئديم:
- أشي .. بير آز اؤزونو ترپت؛ بلكه دوْيمۇشسان خبرين يوْخدور؟!...
Xəbərin yoxdur!
Yazan: Dr.Jery
Əskilər, dövlət qulluqçuları işə alınanda, evlərində yerə bir küpə quylayıb dolanacan rüşvət alıb pul aşırardılar. rəvaytlərdə gəlib; xalq aşırqan bir qazının əlindən hakimə şıkayət eləyirlər. qazı görəvindən uzaqlaşdırılır. o küpəsını yoxlayarkən öz- özünə deyir:
- nə dözümsüz xalqdır bu xalq! mənim küpəm dolmuşdu, artıq bundan belə onlara işələyəcəkədim. indi məcburdurlar yeni qazının küpəsini əvvəldən doldursunlar!
*
Əskilərdə, dövəlt qulluqçuları küpələri dolanacan rüşüt yeyib pul aşırırdılarsa; bu günkü bəzi qulluqçuların küpələrinin dibi yoxdur sanki; yeyib aşırmaqdan doymurlar; eyni bizim professor Nəsrəddin kimi.
Cuma axşamı, Ustad Dəftərinin əmməsinin ölümünün il dönümü idi. bizidə nahara çağırmışdı. hamı doyub, yeməkdən əl çəksədə professor Nəsrəddin başını aşağı salıb əlinə keçəni içəri ötürməkdə idi. Molla Fərzəli süfrənin duasını oxuyub əkilmək istəyirdi ancaq professorun yediyini anlayınca yerində qıvrılıb açılırdı. professorun doymasının uzuna çəkədiyini görüncə yavaşca biləsini dümsükləyib dedim:
- Əşi .. Bir az özünü tərpət; bəlkə doymuşsan xəbərin yoxdur?!...
تاريخ : شنبه 26 مهر 1393 | یازار : دوكتور جئري
