بۇ اۇشاق كيمدن‌دير؟!
بۇ اۇشاق كيمدن‌دير؟!
دوكتور جئري
شئيخيميزين اۆچ اوْغلۇ واردێر؛ بيرينجيسي- بهرام، ناسادا اۇزاي اۇزمانێ‌دير. ايكينجيسي- پرهام، كمبريج‌ده پروفئسوْر‌دۇر. اۆچۆنجۆسۆ- شهرام، دارغاشاگيرد‌دير؛ بير آياغێ پوْليس ايداره‌سينده بير آياغێ ايسه دوْستاقدا‌دێر. "بهرام آدلێ بير ايرانلێ ناساني دوْلاندێرێر" وئرليشي تئلئويزيوْندان ياييلاندا شهرامێن بوْينۇنا آفتافا آسێلێب كۆچه- بازاردا گزديريلمكده ايدي. قزئتلر، كمبريج‌ده‌كي ايرانلي، پروفئسوْر پرهامين باشارێلارێني باساندا، شهرام چاخێر ايچمك سۇچو ايله محكمه‌نين حيطينده قامچێ يئمكده ايدي.
شهرام پوْخ چێخارداندا، شئيخيميز كۇف دئييب گؤيه چيخير، گؤزۆنۆ يۇمۇب آغزێني آچێر، ديلينه گله‌ني دئييردي:
- آ‌آآي سنين اكيب- دوْغانێ‌نێن آغزێنێ...
آآي سنين مۇشتۇلوغۇنۇ گتيره‌نين دده‌سي‌نين سۆمۆگۆنو...
آي.....
يامان-يوْوۇزلارين بؤيوك حيصه‌سي، شئيخيميزين آروادێ‌نين پايێ‌ايدي:
- اوْغۇل دوْغان يئرده داش دوْغايدێن..تۆن‌به‌تۆنۆن قێزێ دئه گؤرۆم؛ بو گده‌نين تيكه‌سيني هانسێ كؤپگين قێزێندان يئميسن... نييه بۇ يئتيم اوْ‌بيري اۇشاقلاريما چكمه‌ييب؟...غوربتده‌كي بالالاريم ايرانين، منيم باشيمي اوجالدان يئرده، بۇ ياراماز بوْيۇمو ديري-ديري يئره سوْخۇر..
يازێق آرواد جێنقێرێني چێخارتمێر، بۆتۆن بو قاخێنجلارا، دانلاقلارا دؤزۆردۆ.
كئچن آي، شهرام بيري‌نين بۇرنۇنۇ سێندێريب اوْتۇز ميليوْن وئرمه‌لي اوْلدۇ. بللي‌دير؛ دييه‌ني شئيخميز وئره‌جك ايدي. پێچاق وۆرسايدێن قانێ چێخمازدێ شئيخيميزين. قێزدي..قێزدي..برك قێزدي. حيرصيني سوْيوتماسايدێ پاتلاياجاق ايدي. آروادێ‌نێن اۆستۆنه يۇمۇلوب آتدێ سيلله- تپيگين آلتينا. بو كز تيكه سؤزۆندن اؤته‌يه گئتدي:
- ايتين قێزي دئ گؤرۆم بو كؤپك اوْغلو كيمدن‌دير؟!
آروادين آغزي- بۇرنۇ بير بيرينه قارێشدێ. آفتافا لۆلۆگو كيمي بۇرنۇندان قان آخێردێ. جانا دوْيدۇ. " وۇرما... وۇرما.. دئييم" دئدي آغلايا-آغلايا.
- تئز اوْل دئ..تئز اوْل دئ.. بو بيج كيمدن‌دير؟!
آرواد هێچقێرا- هێچقێرا يانێتلادێ:
- شهرام اؤزبه‌اؤز اوْغلۇندۇر شئيخ!... بهرام ايله پرهام اؤزگه‌دن‌ديرلر!!..
***
Bu uşaq kimdəndir?!
Dr.Jery
Şeyximizin üç oğlu vardır; birincisi- Bəhram, NASA-da uzay uzmanıdır. ikincisi- Pərham, Kəmbric-də professordur. üçüncüsü- Şəhram, darğaşagirddir; bir ayağı polis idarəsində bir ayağı isə dostaqdadır. "Bəhram adlı bir Iranlı NASAnı dolandırır" verlişi televizyondan yayılanda Şəhramın boynuna aftafa asılıb küçə-bazarda gəzdirilməkədə idi. qəzetlər, Kəmbricdəki Iranlı, professor Pərhamın başarılarını basanda, Şəhram çaxır içmək suçu ilə məhkəmənin həyətində qamçı yeməkdə idi.
Şəhram pox çıxardanda, şeyximiz kuf deyib göyə çıxır, gözünü yumub ağzını açır, dilinə gələni deyirdi:
- aaay sənin əkib- doğanının ağzını...
aay sənin muştuluğunu gətirənin dədəsinin sümüyünü...
ay.....
Yaman-yovuzların böyük hissəsi, Şeyximizin arvadının payı idi:
- oğul doğan yerdə daş doğaydın.. tünbətünün qızı de görüm; bu gədənin tikəsini hansı köpəyin qızından yemisən... niyə bu yetim o biri uşaqlarıma çəkməyib?...qurbətədəki balalarım Iranın, mənim başımı ucaltan yerdə, bu yaramaz boyumu diri-diri yerə soxur..
yazıq arvad cınqırını çıxartmır, bütün bu qaxınclara, danlaqlara dözürdü.
keçən ay, Şəhram birinin burnunu sındırıb otuz milyon verməli oldu. bəllidir; diyəni Şeyxmiz verəcək idi. bıçaq vursaydın qanı çıxmazdı Şeyximizin. qızdı..qızdı..bərk qızdı. hirsini soyutmasaydı patlayacaq idi. arvadının üstünə yumulub atdı şillə- təpiyin altına. bu kəz tikə sözündən ötəyə getədi:
- itin qızı de görüm bu köpək oğlu kimdəndir?!
arvadın ağzı- burnu bir birinə qarışdı. aftafa lülüyü kimi burnundan qan axırdı. cana doydu. " vurma... vurma.. deyim" dedi ağlaya-ağlaya.
- tez ol de..tez ol de.. bu bic kimdəndir?!
arvad hıçqıra- hıçqıra yanıtladı:
- Şəhram özbəöz oğlundur Şeyx!... Bəhram ilə Pərham özgədəndirlər!!..
تاريخ : شنبه 19 مهر 1393 | یازار : دوكتور جئري
اۇشاغا كيم آد قوْيمالێ‌دێر؟!
اۇشاغا كيم آد قوْيمالێ‌دێر؟!
دوكتور جئري
- سردار..
- يوْخ.. اميرمحمدعلي..
- فرمان..فرمان قوْيۇن..
- افشينننن..
- ياشاررررر...
- ...
اۇستاد دفتري‌نين نوه‌سي‌نين آد قوْيما تؤره‌ني ايدي. ائل-طايفا يێغێشێب اۇشاغا آد سئچمكده‌ايدي. هره بير آد اؤنه‌ريب اؤزۆنو اۇشاغا آد قوْيماقدا حاقلێ سانێردێ. كيمسه ايسه كيمسه‌نين سؤزۆنۆ دينله‌مك ايسته‌ميردي. يازێق اۇشاق نئچه ساعات ايدي هاي-كۆي ايچينده آدێنێ گؤزله‌ييردي.. ايش پێرتلاشاجاق ايدي. هر آغێزدان بير هاوا چێخێردي. بوْش دارتێشمالارا سوْن وئرمك گره‌كيردي؛ آياغا قالخدێم:
- آغالار!..خانێملار!.. بير دقيقه ايجازه وئرين..
چێغێر-باغێر گئت‌گئده كسيلدي...
- آغالار!..خانێملار...ايسته‌ييرسينيز بيله‌سينيز كيم گره‌ك اۇشاغا آد قوْيسۇن؟!
اۇستاد دفتري يئرينده ديكلندي، قوْناقلار:
- يوْْوْوْخ!...- دئديلر.
بارماغێملا اۇستاد دفتريني گؤسته‌ره‌رك- اۇستاد دفتري‌نين گؤزلري‌نين ايچي گۆلدۆ- دئديم:
- اۇستادێن ديوار بير قوْنشۇسۇ!!
اۇستاد دفتري پرت اوْلدۇ:
- سنينده مێرتێ‌نێن باشێ يارێم دێر هااا!..-دئدي.
هامێ گۆلۆشدۆ...
- يوْخ..يوْخ... ظارافات ائله‌ميرم اۇستاد، دۆز دئييرم...
سوْنرا اۆزۆمۆ قوْناقلارا تۇتۇب سوْرۇشدۇم:
- بيز تۆرك دئييليك‌مي؟
هامێ سس سسه وئره‌رك:
- نييه تۆركۆك..
- ديليميز تۆركۆ دئييل‌مي؟
- نييه تۆركۆدۆر...
راحات بير نفس چكيب سؤزۆمۆن آرديني تۇتدۇم:
- بيز تۆرك اوْلا-اوْلا..ديليميز تۆركۆ اوْلا-اوْلا.. ديوار بير قوْنشۇمۇز فارسلار، او تايدا ايسه رۇسلار بيزه، ديليميزه آذري آدێ قويمايێبلارمێ؟!
كيمسه‌دن سس چێخمادێ آنجاق باش ايله اوْنايلايانلار اوْلدۇ.
- دۆزۆنۆ دئيين؛ بيز اؤزومۆزۆ هر يئرده قونشولاريميزين قۇيدۇغۇ آدلا تانێتدێرمايێرێق‌مێ؟!
-....
- ميللتيميزه، قوْنشو ميللتلر آد قوْيان يئرده، بللي‌دير؛ اوشاغێمێزدا ديوار بير قوْنشۇمۇز آد قويمالێ‌دێر... بئله دئييل‌مي؟!..
يئنه كيمسه‌دن سس چێخمادێ. اۇستاد دفتري دالغێن-دالغێن اوْغلۇنۇ يانێنا چاغێرێب نمنه‌لر قۇلاغێنا پێچێلدادێ. اوْغلان جلد ائشيگه چێخێب آز سوْنرا گئري دؤندۆ:
- اۇشاغێن آدێ سئچيلدي!...
قوْناقلار بيرليكده:
- آدێ نه اوْلدۇ؟!
- عجم
اۇستاد دفتري‌نين ديوار بير قوْنشۇسۇ كۆرد اولمالێ ايدي!...
Uşağa kim ad qoymalıdır?!
Dr.Jery
- Sərdar..
- yox.. Əmirməhəmədəli..
- Fərman..Fərman qoyun..
- Əfşinnnn..
- Yaşarrrrr...
- ...
Ustad dəftərinin nəvəsinin ad qoyma törəni idi. el-tayfa yığışıb uşağa ad seçəməkədəayədi. hərə bir ad önərib özünü uşağa ad qoymaqda haqlı sanırdı. kimsə isə kimsənin sözünü dinləmək istəmirdi. yazıq uşaq neçə saat idi hay-küy içində adını gözləyirdi.. iş pıtrlaşacaq idi. hər ağızdan bir hava çıxırdı. boş dartışmalara son vermək gərəkirdi; ayağa qalxdım:
- ağalar!.. xanımlar!.. bir dəqiqə icazə verin..
çığır-bağır get gedə kəsildi...
- ağalar!..xanımlar...istəyirsiniz biləsiniz kim gərək uşağa ad qoysun?!
Ustad dəfətəri yerində dikləndi, qonaqlar:
- yooox!...- dedilər.
barmağımla Ustad dəfətərini göstərərək- Ustad dəfətərinin gözlərinin içi güldü- dedim:
- Ustadın divar bir qonşusu!
Ustad dəftəri pərt oldu:
- sənində mırtının başı yarımdır haaa!..-dedi.
hamı gülüşdü...
- yox..yox... zarafat eləmirəm Ustad, düz deyirəm...
sonra üzümü qonaqlara tutub soruşdum:
- biz Türk deyilikmi?
hamı səs səsə verərək:
- niyə Türkük..
- dilimiz Türkü deyilmi?
- niyə Türküdür...
rahat bir nəfəs çəkib sözümün ardını tutdum:
- biz Türk ola-ola..dilimiz Türkü ola-ola.. divar bir qonşumuz Farslar, o tayda isə Ruslar bizə, dilimizə Azəri adı qoymayıblar mi?!
kimsədən səs çıxmadı ancaq baş ilə onaylayanlar oldu.
- düzünü deyin; biz özümüzü hər yerdə qonşularımızın qoyduğu adla tanıtdırmayırıq mi?!
-....
- millətimizə, qonşu millətlər ad qoyan yerdə, bəllidir; uşağımızda divar bir qonşumuz ad qoymalıdır... belə deyilmi?!..
yenə kimsədən səs çıxmadı. Ustad dəfətəri dalğın-dalğın oğlunu yanına çağırıb nəmnələr qulağına pıçıldadı. oğlan cəld eşiyə çıxıb az sonra geri döndü:
- uşağın adı seçildi!...
qonaqlar birlikdə:
- adı nə oldu?!
- Əcəm
Ustad dəftərinin divar bir qonşusu Kürd olmalı idi!...
ديل‌سيز پايێز
ديل‌سيز پايێز
دوكتور جئري
آلتمێش سككيز پايێز كئچير مين اۆچ يۆز پيشه‌وري‌دن. اوْخۇل سيس ايچينده‌دير... زنگ چالێنێر...
اؤيرتمن كيلاسا گيرير. صينيف باشێ اليني ماسايا تاپدايێر:
- قالخێن!
اؤيرتمن باشێ ايله ايشاره ائدير. يئنه ماسا تاپدانێر:
- اوْتۇرۇن!
صينيف‌باشێ اۇجا- اۇجا اوْخۇيۇر:
- فارسي
- حاضێر..
- ديني
- حاضێر..
- رياضي
- حاضێر..
- آنا ديلي
- ...
- آنا ديلي
- ...
اؤيرتمن باشێنێ قالدێرێر، گؤزلري چيسكينلي‌دير:
- آنا ديليني دفتردن پوْزۇن... بو ايل‌ده قويمادێلار مدرسه‌يه گلسين...
Dilsiz payız
Dr.Jery
Altmış səkkiz payız keçir min üç yüz Pişəvəridən. oxul sis içindədir... zəng çalınır...
Öyrətmən kilasa girir. Sinif başı əlini masaya tapdayır:
- qalxın!
Öyrətmən başı ilə işarə edir. yenə masa tapdanır:
- oturun!
Sinif başı uca- uca oxuyur:
- Farsi
- hazır..
- Dini
- hazır..
- Riyazi
- hazır..
- Ana dili
- ...
- Ana dili
- ...
Öyrətmən başını qaldırır… gözləri çiskinlidir:
- Ana dilini dəftərdən pozun... Bu ildə qoymadılar mədrəsəyə gəlsin...
تاريخ : جمعه 28 شهریور 1393 | یازار : دوكتور جئري
